Integriteitsbeleid
Integriteit is de kern van het werken in dienst van de overheid. Het belang hiervan wordt onderstreept doordat de overheidswerkgever wettelijk verplicht is een integriteitsbeleid te voeren dat gericht is op goed ambtelijk handelen. Die verplichting is meer dan alleen het opstellen van beleid en gedragscodes. Het gaat verder: de overheidswerkgever moet integriteit actief op de agenda zetten en het bewustzijn van medewerkers over integer handelen bevorderen, zorgen dat integriteit onderdeel is van scholing en toezien op naleving van de integriteitseis. Naleving daarvan geldt ook in privétijd.
Integriteitsbeleid valt onder het instructierecht van de overheidswerkgever. Het bevat voorschriften omtrent integer handelen, de normen en waarden die de ambtenaar dient na te leven. Bij een integriteitsbeleid hoort ook een sanctiebeleid dat de verschillende orde- of strafmaatregelen omvat als sprake is van niet integer handelen.
Integriteitsschending
Een evident geval van integriteitsschending is als sprake is van betrokkenheid bij een strafbaar feit. Dat rechtvaardigt zonder meer een ontslag op staande voet (en dat ontslag is onverwijld en volgens de procedurevoorschriften verleend). Dit geldt ook voor de ‘gewone’ werkgever omdat de werknemer door het plegen van strafbare feiten het vertrouwen van zijn werkgever onwaardig wordt, maar dat geldt in een nog grotere mate als die werkgever een overheidsorgaan is en de betreffende werknemer is een ambtenaar, aldus de kantonrechter te Limburg. De werknemer, in dienst van Rijkswaterstaat, bleek privé betrokken te zijn bij een aantal hennepplantages. De verplichting van een goed ambtenaar om zich in en buiten diensttijd te onthouden van strafbare feiten was door de betrokkenheid bij de hennepplantages in grove mate geschonden. Het ontslag op staande voet bleef in stand.
Uit een aantal andere ontslagprocedures wegens schending van ambtelijke integriteit blijkt dat de kantonrechter een groot belang hecht aan de bestaande regels (ook in cao’s) en gedragscodes, waarin expliciet de kernwaarden van integriteit, professionaliteit en zorgvuldigheid zijn omschreven en die gelden naast de in de wet verankerde eis van integriteit en goed ambtenaarschap.
De overheidswerkgever die een werknemer wilde ontslaan wegens o.a. privé gebruik van harddrugs kon zich echter niet beroepen op de Gedragscode Integriteit Rijk en de Gedragscode van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), omdat daarin niet staat dat privé gebruik van harddrugs verboden is. Uit de huisregels (op de P-site van de Rijksoverheid) kon worden afgeleid dat privé gebruik van drugs is toegestaan. De kantonrechter oordeelde dat het verweten privé gebruik van drugs geen schending was van de integriteitseis omdat de norm zelf niet duidelijk was. De arbeidsovereenkomst werd wel ontbonden wegens ernstig verwijtbaar handelen omdat de werknemer zijn ambtsgeheim had geschonden en privé contacten onderhield met gedetineerden.
Dat het belangrijk is als overheidswerkgever toe te zien op naleving van het eigen beleid en dat actief onder de aandacht te brengen onder het personeel bleek in een andere zaak van de DJI. Een gevangenismedewerkster werd ernstig plichtsverzuim verweten door zich niet te houden aan gedragsregels, werkinstructies, integriteitsbeleid en veiligheidsprotocollen van een zwaar beveiligde inrichting met een terroristenafdeling. DJI kon echter niet aantonen dat ten aanzien van de verweten gedragingen een strikt sanctiebeleid werd gehandhaafd. Ook kon DJI niet aantonen, door o.a. personeelsmededelingen, dat de medewerkers expliciet waren gewezen op de regels en de gevolgen bij niet naleving daarvan, zodat zij zich bewust zijn van de ontoelaatbaarheid van hun gedrag en een gewaarschuwd mens zijn. Het hielp DJI niet dat het aanscherpen van een bepaalde instructie nog in concept was en dat het personeel mondeling geïnformeerd was. De rechter wees het ontbindingsverzoek van DJI af.
In een zaak van het Kadaster bleek dat het zelf verzuimd had om o.a. afspraken omtrent het privégebruik van een leaseauto tijdens ziekte duidelijk vast te leggen, zodat de werknemer ten onrechte excessief privé gebruik van de lease auto werd verweten. Zelfs de hogere integriteitsmaatstaf die voor ambtenaren geldt rechtvaardigde het ontslag niet, aldus de kantonrechter.
Tips voor de praktijk
- Zorg voor een duidelijk en kenbaar integriteitsbeleid en sanctiebeleid die onderdeel zijn van en van toepassing worden verklaard op de arbeidsovereenkomst
- Breng het integriteitsbeleid en de daarop gebaseerde gedragscodes, protocollen en sanctiebeleid consequent onder de aandacht van het personeel
- Communiceer mondeling en schriftelijk over wijzigingen of aanscherpingen van het integriteitsbeleid of sanctiebeleid
Heeft u hulp nodig bij het opstellen, aanpassen of implementeren van het integriteitbeleid in uw organisatie, neem dan contact met ons op. U kan natuurlijk ook advies vragen of een integriteitsschending ontslag of zelfs een ontslag op staande voet rechtvaardigt.